Dünyaca ünlü Yahyalı ve Bünyan halıcılığı can çekişiyor!

Dünyaca ünlü Yahyalı ve Bünyan halıları, tarih boyunca el işçiliği ve kök boyama teknikleriyle ün kazandı. Ancak, bu geleneksel halıların yeterince tanıtım yapılamaması ve üretimin durması, küresel pazarda rekabet gücünün azalmasına neden oldu. Ayrıca, teknolojinin getirdiği makine halıları da bu geleneksel üretim yöntemleriyle üretilen halıların önüne geçerek yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bıraktı.

Yahyalı ve Bünyan halıları dünya genelinde kalite ve estetikleriyle bilinmesine rağmen, yeterince tanıtım yapılamaması nedeniyle pazar paylarını kaybetme riskiyle karşı karşıya. Halı ustaları, ham madde ve isçilik maliyetlerinin artması, makine halılarının çoğalması nedeniyle üretimde düşüş yaşandığını belirterek, bu geleneksel el sanatlarının ve kültürel mirasın yaşatılması için daha fazla tanıtım yapılması da gerektiğini vurguluyor.

Bin yıllık bir geleneğin ürünü olan Yahyalı ve Bünyan halılarının üretimindeki duraklama, sektörün can damarı olarak nitelendirilen el işçiliği ustalarının yetişmemesi ve geleneksel tekniklere olan talebin azalması anlamına geliyor. Bu durum, böylesine meşhur halıların yok olup gitmesine neden oluyor.

Bünyan Belediyesi üretimde azalma nedenini 'Bünyan köy ve kasabalarında yoğunlukla işlenen dokumacılık çoğu ailenin geçim kaynağı niteliğinde, 2000 yılına kadar yoğun olarak dokunan bünyan halıları, günümüzde fazla geliri olmadığı için ve köyden kente göç nedeniyle üretimi büyük oranda azaldı.' şeklinde açıklıyor.

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte makine halıları, daha hızlı ve ekonomik bir üretim sağlayarak pazar payını artırıyor. Geleneksel halı üreticileri, bu durum karşısında rekabet edebilmek için modern pazarlama stratejileri ve teknolojiyle entegre olma ihtiyacını hissediyor.

Yahyalı ve Bünyan halıları, bu zorlu dönemde yerel ve ulusal desteklerle markalaşma ve yaşatılma mücadelesi veriyor. Geleneksel el sanatları ve kültürel mirasın korunması adına atılacak adımlar, bu değerli halıların geleceğini belirleyecek önemli faktörler arasında bulunuyor.

Yahyalı Halısı

Yahyalı halıları % 100 yün olması, boyamada tabii boyalar ( kökboyası ) kullanılması, ilmik sayısının sıklığı ve modelleri ile tanınmaktadır. Çamur, asma yaprağı, ceviz kabuğu, ceviz yaprağı, cehri ve benzer birçok tabii malzeme hali ipi boyamasında kullanılmaktadır. Bu boyaları başkaca el halılarında bulmak mümkün değildir. Yahyalı halıları kullandıkça ve eskidikçe değeri artan ve rengi solmayan bir özelliğe sahiptir.

Halıcılık Yahyalı halkının eskiden gelen kültürlerinden birisidir. Kadınlar yapağı (işlenmemiş) yünü alıp akarsularda temizleyerek yünlerini çıkrık ve kirmen ile eğirirler. İp haline getirirler. Ve bunları gelep haline getirerek bu yaptıkları ipleri doğada bulunan kökboyaları ile boyarlar. Örneğin Sırçanlı (Gri) renk iplik yapmak için balçık çamuru kullanılır. Ger (Kahverengi) yapmak için cevizin yeşil kabukları, Yeşeni (Zeytuni) için nane ve narpuz yaprakları, Gara (Siyah) için sütleğen otu kullanılır.

Al (Kırmızı) renkli iplik yapmak için boya çili denilen bitkinin kökünden faydalanılır. Beyaz iplik için ise hiçbir katkı maddesi kullanılmadan yünün kendi renginden faydalanılır. Göğ (Mavi) renk ise işin elmini bilen kişiler tarafından özel boyanır. Ayrıca boya kullanılmadan yünün kendi renklerine göre de halılar dokunmaktadır.

Bünyan Halısı

Bir nevi hali fabrikası görünümündeki Bünyan'da halı dokuyan kızlar, 30–35 günde bitirdikleri 6 metrekare hali sonrası ikinci halıya geçmeden önce bir, iki haftalık dinlenme süresi yaşıyorlar. Dokunan halılar, "ince çiçek buğdaylı, üzümlü, dönmeli, kirpikli" adları verilen geleneksel motifleri taşıyor. Gördes düğümüyle dokunan Bünyan halılarının çözgüsü pamuk ipliğinden yapılıyor.

Bünyan halılarında zemin iki kısımdan ibarettir. Birinci kısım kenar suların ve kolonların bulunduğu alan, ikinci kısım ise iç mekândır. Her iki kısım arasında da bir uyum mevcuttur. Halılarda kullanılan bordürler yer ve bölgeler itibariyle farklılıklar gösterir. Bazı bölgelerde bordürler üç sıra iken bazı bölgelerde 7–8 sıra olmaktadır. Bünyan halıcılığının temeli Orta Asya kökenli olup Anadolu'daki zaman içerisindeki kültürel, ekonomik, sosyal yapıdaki değişmelerin zorlaması ile gelişim evresini tamamlamıştır. 1908–1909 yıllarından itibaren Bünyan halılarında malzeme olarak suni boyalarla boyanmış fabrikasyon yün ipliğiyle pamuk ipliği kullanılmaya başlanmıştır.