Gönülateş: 'Facebook, Twitter, Google birer melek yatırımcılık projesidir'
Amerika Birleşik Devletleri'nde yaygın olarak kullanılan ve yeni ürünlerin, inovatif fikirlerin hayata geçmesine destek sağlayan 'melek yatırımcılık' uygulaması hakkında, melek yatırımcı uygulamasının Kayseri'de ilk olarak hayata geçirildiği kurum olan ERÜ Teknopark'ın Genel Müdür Yardımcısı Selahattin Gönülateş ile bir söyleşi gerçekleştirdik.
Gerçekleşen söyleşide melek yatırımcılık hakkında bilgiler veren ETTO Genel Müdür Yardımcısı Gönülateş, dünyada melek yatırımcılık örneklerinin internetteki kısa sürede çok yüksek miktarlarda para kazandıran; Facebook, Twitter, Google, Yahoo, Amazon, Yemek Sepeti, Ali Baba ve benzeri projeler olduğunu ifade etti.
MELEK YATIRIMCILIK NEDİR?
Melek yatırımcılık kavramından önce melek yatırımcının tanımını yapmakta fayda var. Melek yatırımcılar, kişisel varlıklarını, tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişilerdir. Melek yatırımcılık kavramı çeşitli ifadelerle tanımlanabilmesine rağmen en genel hatları ile ifade edecek olursak; girişimcilik ekosistemini canlandırmak adına, yeni oluşan ve potansiyel vaat eden projeleri hayata geçirmek üzere 'melek yatırımcı' olarak tabir edilen tecrübeli sermaye sahiplerinin; yeni bir fikir, bir buluş veya bir teknoloji geliştirmiş ancak bunu ticari bir ürün haline getirmek için yeterince parası olmayan girişimci veya girişimci adaylarına sermaye desteği ve tecrübeleri ile destek olmaları, projelerini hayata geçirmek adına yatırım yapmalarıdır.
MELEK YATIRIMCILIK UYGULAMASI İLK OLARAK NEREDE UYGULANMIŞTIR?
Geçmişte 'melek' terimi tiyatroya parasal destek sağlayan zenginler için kullanılmıştır. Finans dünyasında ise ilk olarak 1978 yılında ABD'li finans profesörü William E. Wetzel tarafından kullanılmıştır. Wetzel, ABD de girişimcilerin başlangıç sermayesini nereden bulduklarına dair bir rapor yazmış ve sonrasında girişimcileri destekleyen yatırımcılar için bu tabiri kullanmaya başlamıştır. Dolayısıyla melek yatırımcı ve bu sistemin doğuşu da ABD diyebiliriz. Bu tarihten sonra dünyada oldukça popüler hale gelen melek yatırımcılık Türkiye için henüz yeni bir kavramdır.
MELEK YATIRIMCILIĞIN TÜRKİYE'DEKİ DURUMU NEDİR?
Geçmişi 1978 yıllarına dayansa da melek yatırımcılık Türkiye için henüz yeni bir kavramdır. Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) sistemine ilişkin kanunun düzenlemesi 2012 yılı Haziran ayında gerçekleşmiştir. Bu düzenlemeden çok kısa bir süre sonra 15 Şubat 2013 tarihinde sisteme ilişkin Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiş ve BKS sistemi faaliyete alınmıştır. Birçok ülkede 'Business Angel' veya 'Angel Investor' gibi isimlerle anılan, ülkemizde de bir süredir 'melek yatırımcı' olarak kullanılmaya başlanan bu tabir Yönetmeliğe Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak girmiştir. Yönetmelik kapsamında sadece 'gerçek kişiler' BKY olabilecek yani kurumlara BKY lisansı verilmeyecektir. Bu durumda Bireysel Katılım Yatırımcılığı sisteminde dikkat edilecek ilk önemli nokta lisanslı yatırımcıların sadece gerçek kişiler olabileceği hususudur. Şu ana kadar Türkiye'de Hazine Müsteşarlığı'ndan lisans alan 324 melek yatırımcı bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Türkiye'deki akredite melek yatırımcı ağlarına üye olmasına rağmen lisans almadan yatırım yapan 158 melek yatırımcı daha bulunmaktadır ancak bunlar lisans almadıkları için devletin vergi avantajından yararlanamamaktadırlar. Gerekli şartları sağlayan yatırımcıların lisans almaları durumunda vergi avantajlarından yararlanabileceklerdir. BKY Lisans başvuruları akredite BKY Ağları üzerinden yapılmaktadır. Son verilere göre Türkiye' de 12 akredite BKY Ağı bulunmaktadır. Hazine Müsteşarlığı tarafından verilen BKY Lisansı 5 yıl süre ile geçerli olmasına rağmen, süre bitiminde başvuru yapılmak kaydıyla tekrar süresi uzatılabilmektedir.
DEVLETİN MELEK YATIRIMCILIĞA VERDİĞİ TEŞVİKLER NELERDİR?
Devlet girişimcilik ekosistemini canlandırmak anlamında gerçekleştirdiği birçok proje, destek ve teşviklerin yanı sıra lisanslı melek yatırımcılara da vergi avantajı sağlamaktadır. Yönetmelik kapsamında bir anonim şirkete yapılan yatırım nedeniyle devlet desteği alabilmek için; BKY tarafından iktisap edilen anonim şirket hisselerinin en az iki yıl boyunca elden çıkartılmaması gerekir. Bu şekilde elde tutulan hisseler için Gelir Vergisi Kanunu geçici 82. Maddesi'nde belirtildiği üzere detaylarını birazdan anlatacağım vergi teşviki sağlanır. Yani bu yönetmelik kapsamında şu an için lisanslı melek yatırımcıya (BKY) sağlanan devlet desteği vergi teşviki olarak uygulama alanı bulmaktadır. Lisanslı BKY'ler, Yönetmelik kapsamındaki anonim şirketlere ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şartıyla, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümlerine göre hesapladıkları hisselerin tutarlarının yüzde 75'ini yıllık beyannamelerine konu kazanç ve iratlarından hisselerin iktisap edildiği dönemde indirebilirler. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ve KOSGEB tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş kurumlara iştirak sağlayan BKY'ler için bu oran yüzde 100 olarak uygulanır. Yıllık indirim tutarı 1.000.000 TL'yi aşamaz. İlgili yıl kazancından indirilemeyen kısım, izleyen yıllarda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bu yıllar için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır. İki tam yıl elde tutma şartının yerine getirilmemesi halinde, BKY indirimi dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler yönünden vergi ziyanı doğmuş sayılır. Bu maddeye göre zamanında alınamayan vergiler ile vergi cezalarında zamanaşımı, verginin tarhını veya cezanın kesilmesini gerektiren durumun doğduğu tarihi takip eden yılın başından itibaren başlar.
SON OLARAK MELEK YATIRIMCILIĞA OLAN İLGİ NE DURUMDADIR?
Melek yatırımcılığın dikkat çekmesinin nedeni özellikle internet üzerinden kısa sürede çok yüksek miktarlarda para kazandıran; Facebook, Twitter, Google, Yahoo, Amazon, Yemek Sepeti, Ali Baba ve benzeri projeler olmuştur. Türkiye' de de 2013 yılının Haziran ayında Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi üzerinden ilk yatırım gerçekleştirilmiştir. Bugüne kadar yapılan yatırımlarda BKY'ler yüzde 10 hisse bedeli için ortalama 150.000 TL sermaye aktarmışlardır. Yapılan yatırımlar; yazılım ve uygulama geliştirme, E-Ticaret, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri üzerine yoğunlaşmıştır. BKY lisans başvurularının yüzde 85'ini Marmara Bölgesi oluşturmaktadır. Kayseri' de melek yatırımcılık kültürünü oluşturmak ve bölgedeki girişimcilik ekosistemini canlandırmak adına 'ERBAN-Erciyes Business Angel Network' olarak adlandırdığımız 'Erciyes Melek Yatırımcı Ağı'nı kurmuş bulunmaktayız. Şu aşamada 3 lisanslı melek yatırımcımız bulunmakta olup bu sayıyı arttırmak anlamında potansiyel adaylarla irtibatlarımız devam etmektedir. Kayseri Ticaret Odası Başkanı Sayın Hiçyılmaz ile de görüşmelerimiz devam etmektedir. Bu amaçla geçtiğimiz günlerde Ticaret Odası Yönetim Kurulu üyelerine tanıtım ve bilgilendirme semineri gerçekleştirildi. ERBAN bugüne kadar çok sayıda BKS tanıtım ve bilgilendirme seminerleri gerçekleştirmiştir. Türkiye'nin önde gelen BKY ağlarının yöneticileri ve melek yatırımcılarını Kayseri'deki iş adamlarıyla buluşturmuştur. Diğer taraftan Kayseri' de ilk kez gerçekleştirilen 'Anadolu'nun Yıldız Projeleri Yatırımcıyla Buluşuyor' adlı yatırımcı-girişimci etkinliği ile Teknopark ve bölgedeki 4 üniversitemizden çıkan projeleri yatırımcıyla buluşturmuştur. Bölgedeki girişimcilik ekosistemini canlandırmak, melek yatırımcı desteği ile katma değerli projelerin hayata geçirilmesi ve büyümelerine katkı sağlanması amacıyla Erciyes Teknopark A.Ş. olarak kurduğumuz ERBAN faaliyetlerine tam gaz devam etmektedir. RÖPORTAJ: KAAN AKBAŞ
MELEK YATIRIMCILIK NEDİR?
Melek yatırımcılık kavramından önce melek yatırımcının tanımını yapmakta fayda var. Melek yatırımcılar, kişisel varlıklarını, tecrübe ve birikimlerini başlangıç veya büyüme aşamasındaki şirketlere aktaran gerçek kişilerdir. Melek yatırımcılık kavramı çeşitli ifadelerle tanımlanabilmesine rağmen en genel hatları ile ifade edecek olursak; girişimcilik ekosistemini canlandırmak adına, yeni oluşan ve potansiyel vaat eden projeleri hayata geçirmek üzere 'melek yatırımcı' olarak tabir edilen tecrübeli sermaye sahiplerinin; yeni bir fikir, bir buluş veya bir teknoloji geliştirmiş ancak bunu ticari bir ürün haline getirmek için yeterince parası olmayan girişimci veya girişimci adaylarına sermaye desteği ve tecrübeleri ile destek olmaları, projelerini hayata geçirmek adına yatırım yapmalarıdır.
MELEK YATIRIMCILIK UYGULAMASI İLK OLARAK NEREDE UYGULANMIŞTIR?
Geçmişte 'melek' terimi tiyatroya parasal destek sağlayan zenginler için kullanılmıştır. Finans dünyasında ise ilk olarak 1978 yılında ABD'li finans profesörü William E. Wetzel tarafından kullanılmıştır. Wetzel, ABD de girişimcilerin başlangıç sermayesini nereden bulduklarına dair bir rapor yazmış ve sonrasında girişimcileri destekleyen yatırımcılar için bu tabiri kullanmaya başlamıştır. Dolayısıyla melek yatırımcı ve bu sistemin doğuşu da ABD diyebiliriz. Bu tarihten sonra dünyada oldukça popüler hale gelen melek yatırımcılık Türkiye için henüz yeni bir kavramdır.
MELEK YATIRIMCILIĞIN TÜRKİYE'DEKİ DURUMU NEDİR?
Geçmişi 1978 yıllarına dayansa da melek yatırımcılık Türkiye için henüz yeni bir kavramdır. Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) sistemine ilişkin kanunun düzenlemesi 2012 yılı Haziran ayında gerçekleşmiştir. Bu düzenlemeden çok kısa bir süre sonra 15 Şubat 2013 tarihinde sisteme ilişkin Bireysel Katılım Sermayesi Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girmiş ve BKS sistemi faaliyete alınmıştır. Birçok ülkede 'Business Angel' veya 'Angel Investor' gibi isimlerle anılan, ülkemizde de bir süredir 'melek yatırımcı' olarak kullanılmaya başlanan bu tabir Yönetmeliğe Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) olarak girmiştir. Yönetmelik kapsamında sadece 'gerçek kişiler' BKY olabilecek yani kurumlara BKY lisansı verilmeyecektir. Bu durumda Bireysel Katılım Yatırımcılığı sisteminde dikkat edilecek ilk önemli nokta lisanslı yatırımcıların sadece gerçek kişiler olabileceği hususudur. Şu ana kadar Türkiye'de Hazine Müsteşarlığı'ndan lisans alan 324 melek yatırımcı bulunmaktadır. Bunların yanı sıra Türkiye'deki akredite melek yatırımcı ağlarına üye olmasına rağmen lisans almadan yatırım yapan 158 melek yatırımcı daha bulunmaktadır ancak bunlar lisans almadıkları için devletin vergi avantajından yararlanamamaktadırlar. Gerekli şartları sağlayan yatırımcıların lisans almaları durumunda vergi avantajlarından yararlanabileceklerdir. BKY Lisans başvuruları akredite BKY Ağları üzerinden yapılmaktadır. Son verilere göre Türkiye' de 12 akredite BKY Ağı bulunmaktadır. Hazine Müsteşarlığı tarafından verilen BKY Lisansı 5 yıl süre ile geçerli olmasına rağmen, süre bitiminde başvuru yapılmak kaydıyla tekrar süresi uzatılabilmektedir.
DEVLETİN MELEK YATIRIMCILIĞA VERDİĞİ TEŞVİKLER NELERDİR?
Devlet girişimcilik ekosistemini canlandırmak anlamında gerçekleştirdiği birçok proje, destek ve teşviklerin yanı sıra lisanslı melek yatırımcılara da vergi avantajı sağlamaktadır. Yönetmelik kapsamında bir anonim şirkete yapılan yatırım nedeniyle devlet desteği alabilmek için; BKY tarafından iktisap edilen anonim şirket hisselerinin en az iki yıl boyunca elden çıkartılmaması gerekir. Bu şekilde elde tutulan hisseler için Gelir Vergisi Kanunu geçici 82. Maddesi'nde belirtildiği üzere detaylarını birazdan anlatacağım vergi teşviki sağlanır. Yani bu yönetmelik kapsamında şu an için lisanslı melek yatırımcıya (BKY) sağlanan devlet desteği vergi teşviki olarak uygulama alanı bulmaktadır. Lisanslı BKY'ler, Yönetmelik kapsamındaki anonim şirketlere ait iştirak hisselerini en az iki tam yıl elde tutmaları şartıyla, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümlerine göre hesapladıkları hisselerin tutarlarının yüzde 75'ini yıllık beyannamelerine konu kazanç ve iratlarından hisselerin iktisap edildiği dönemde indirebilirler. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ve KOSGEB tarafından belirlenen araştırma, geliştirme ve yenilikçilik programları kapsamında projesi son beş yıl içinde desteklenmiş kurumlara iştirak sağlayan BKY'ler için bu oran yüzde 100 olarak uygulanır. Yıllık indirim tutarı 1.000.000 TL'yi aşamaz. İlgili yıl kazancından indirilemeyen kısım, izleyen yıllarda 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre bu yıllar için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır. İki tam yıl elde tutma şartının yerine getirilmemesi halinde, BKY indirimi dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler yönünden vergi ziyanı doğmuş sayılır. Bu maddeye göre zamanında alınamayan vergiler ile vergi cezalarında zamanaşımı, verginin tarhını veya cezanın kesilmesini gerektiren durumun doğduğu tarihi takip eden yılın başından itibaren başlar.
SON OLARAK MELEK YATIRIMCILIĞA OLAN İLGİ NE DURUMDADIR?
Melek yatırımcılığın dikkat çekmesinin nedeni özellikle internet üzerinden kısa sürede çok yüksek miktarlarda para kazandıran; Facebook, Twitter, Google, Yahoo, Amazon, Yemek Sepeti, Ali Baba ve benzeri projeler olmuştur. Türkiye' de de 2013 yılının Haziran ayında Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi üzerinden ilk yatırım gerçekleştirilmiştir. Bugüne kadar yapılan yatırımlarda BKY'ler yüzde 10 hisse bedeli için ortalama 150.000 TL sermaye aktarmışlardır. Yapılan yatırımlar; yazılım ve uygulama geliştirme, E-Ticaret, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri üzerine yoğunlaşmıştır. BKY lisans başvurularının yüzde 85'ini Marmara Bölgesi oluşturmaktadır. Kayseri' de melek yatırımcılık kültürünü oluşturmak ve bölgedeki girişimcilik ekosistemini canlandırmak adına 'ERBAN-Erciyes Business Angel Network' olarak adlandırdığımız 'Erciyes Melek Yatırımcı Ağı'nı kurmuş bulunmaktayız. Şu aşamada 3 lisanslı melek yatırımcımız bulunmakta olup bu sayıyı arttırmak anlamında potansiyel adaylarla irtibatlarımız devam etmektedir. Kayseri Ticaret Odası Başkanı Sayın Hiçyılmaz ile de görüşmelerimiz devam etmektedir. Bu amaçla geçtiğimiz günlerde Ticaret Odası Yönetim Kurulu üyelerine tanıtım ve bilgilendirme semineri gerçekleştirildi. ERBAN bugüne kadar çok sayıda BKS tanıtım ve bilgilendirme seminerleri gerçekleştirmiştir. Türkiye'nin önde gelen BKY ağlarının yöneticileri ve melek yatırımcılarını Kayseri'deki iş adamlarıyla buluşturmuştur. Diğer taraftan Kayseri' de ilk kez gerçekleştirilen 'Anadolu'nun Yıldız Projeleri Yatırımcıyla Buluşuyor' adlı yatırımcı-girişimci etkinliği ile Teknopark ve bölgedeki 4 üniversitemizden çıkan projeleri yatırımcıyla buluşturmuştur. Bölgedeki girişimcilik ekosistemini canlandırmak, melek yatırımcı desteği ile katma değerli projelerin hayata geçirilmesi ve büyümelerine katkı sağlanması amacıyla Erciyes Teknopark A.Ş. olarak kurduğumuz ERBAN faaliyetlerine tam gaz devam etmektedir. RÖPORTAJ: KAAN AKBAŞ