Kayseri'de 8,5 Milyon TL hibe desteği ile kuruldu!

Kayseri Sümerbank Tekstil Fabrikası, Türkiye'nin sanayileşmeye yönelik ilk çabalarından biri olarak Türkiye'nin Birinci Beş Yıllık Sanayileşme Planı (1934) çerçevesinde 16 Eylül 1934 yılında kuruldu. Sovyetler Birliği'nin yardımıyla inşa edilen fabrikaya 8,5 milyon hibe desteği yapıldı.

Anadolu'nun tren hattına sahip şehirlerinden biri olan Kayseri, Cumhuriyetin ilanıyla beraber sanayi yatırımları için önemli bir konum olarak görülmeye başlandı. Yaşar Semiz ve Güngör Toplu'nun ‘Cumhuriyet Döneminde Devlet Tarafından Kurulan İlk Sanayi Kuruluşu Kayseri Sümerbank Bez Fabrikası' makalesine göre, Kayseri Sümerbank Tekstil Fabrikası, yerel olarak üretilen pamuğu işlemek için kuruldu. Sovyetler Birliği'nin yardımıyla inşa edilen Sümerbank Tekstil Fabrikası, Türk-Sovyet ilişkilerinde önemli bir dönüm noktasına işaret ediyor. Sovyet uzmanları fabrikanın tasarımında ve geliştirilmesinde önemli rol oynarken, SSCB'den alınan 8,5 milyon Türk Lirası kredi projeyi finanse etti. Fabrikanın temeli Başbakan İsmet İnönü tarafından Mayıs 1934'te atıldı ve sadece 16 ayda tamamlanarak 16 Eylül 1935'te resmi olarak açıldı.

Fabrika, Türkiye'nin millileştirme ve kendi kendine yeterlilik ekonomik stratejisinde önemli bir rol oynadı. Uygun fiyatlı pamuklu kumaş ve iplik üretimi yapılan fabrika, 922.500 metrekarelik bir alanda, sadece bir üretim tesisi değil, sosyal ve idari binaları olan büyük bir endüstriyel kompleks olarak hayata geçirildi. İlk yılında fabrika yaklaşık 2.500 erkek, 400 kadın ve 155 memur istihdam ederek 7.600 ton pamuk işlemiştir. Önemli miktarlarda iplik ve kumaş üreterek Türkiye'nin tekstil ithalatına olan bağımlılığını azaltmaya yardımcı olmuştur.

Fabrika için Kayseri'yi seçmedeki temel faktörleri Semiz ve Toplu şöyle anlattı, ‘Kayseri'de fabrikanın kurulmasının sebebi, önce merkezi konumu. Pamuk üreten bölgelere yakınlığı, stratejik askeri kaygılar ve kalifiye işgücünün mevcudiyeti de sebeplerden diğerleri. Sovyetler Birliği ile iş birliği finansman ve tasarımın ötesine geçerek üretimin teknik yönlerine ve işgücü eğitimine kadar uzandı. Fabrikanın kuruluşu, inşası ve sonraki operasyonları, Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki daha geniş bir ekonomik iş birliğinin parçasıydı ve bu, o dönemde iki ülke arasındaki ekonomik ve politik uyumu yansıtıyordu. Kayseri Sümerbank Tekstil Fabrikası, ülkenin devlet öncülüğündeki endüstriyel büyümeye olan bağlılığını ve uluslararası müttefiklerle başarılı iş birliğini simgeleyerek Türk endüstriyel tarihinde bir dönüm noktası haline geldi.'

Sümerbank ne zaman kapandı?

Yıllar boyu neredeyse tüm Türkiye'nin bez kumaş ihtiyacını karşılayan Kayseri Sümerbank Tekstil Fabrikası, 1999 yılına gelindiğinde kapatıldı. Kompleksin kamulaştırılmasına karar verilirken, yeniden işlevlendirilerek kullanılması için Erciyes Üniversitesi'ne devredildi. Erciyes Üniversitesi Sümer Kampüsü olarak isimlendirilen alanda Ana Üretim Yapısı'nın Teknik Eğitim Fakültesi'ne dönüştürülmesi projesinin ilk etabı tamamlandıktan sonra durdurma kararı verildi. 2003 yılında DOCOMOMO Türkiye'nin başvurusu ile kompleks içindeki yapılar, 2004'te ise lojmanlar Kayseri Kültür Varlıkları ve Anıtları Koruma Kurulu tarafından tescillendi. 2012 yılına geldiğimizde ise Abdullah Gül Üniversitesi'ne devredildi. Kompleks içindeki yapılar üniversitenin ihtiyaçlarına göre planlanarak yeniden işlevlendirildi. Şu an Abdullah Gül Üniversitesi olarak hizmet veriyor.