Kayseri'nin kültürü Hollanda'da bir ses dolabına sığdı - İşte Meral Teyze ses dolabı...

İlk kuşak Türklerin büyük bölümü farklı bakım merkezlerinde çoğu kez dil ve kültürünü bilmeyen hemşire ve bakım görevlilerinden yardım alıyorlar. 

Stichting Laudio bilimsel metodlarla geliştirdikleri özel ses dolapları ile Kayserili Meral Teyze’nin gerek huzur evindeki yeni hayatı 60 yıl önceki Hollanda’ya göç anıları, radyo tiyatro benzeri ses dolapları ile Hollanda’da genelindeki sergileniyor.

Daha önce bir çok şehirde sergilenen Meral Teyze ses dolapları Saxion Yüksek Okulu ve bölgesel partner kuruluşlarla işbirliği ile Spuipad 1 Deventer adresindeki  Het Huis van de Wijk semt evinde sergileniyor. Sergi daha sonra Hollanda Diyanet Vakfı işbirliği ile 1 şubat tarihinden itibaren Almelo Yunus Emre Camii’nde sergilenecek.

Projeyı geliştiren Stichting Laurens müdürü Lubert Priems “Türklerin Meral Teyze ses dolaplarına gösterdikleri ilgiden çok memnun olduklarını belirterek; bakım huzur evleri, bakım-sağlık merkezleri dernek ve cami lokallerinden gelecek  sergi tekliflerini planlamaya aldıklarını açıkladı.

Priems, Kayseri ağzının yanı sıra Türkiye’nin farklı şiveler ile ağızların da yakında projelendirileceğini ve yeni teklifler için hazır olduklarını belirtti (https://stichtinglaudio.nl/project/meral/).

Hikayeleştirilerek, Türk göç kültür mirasından örneklerin verildiği sergide ayrıca sağlık sektöründe  “Kültür Hassasiyetli Çalışma Metodu”na ilgi çekiliyor. Böylece yaşlı ve bakıma muhtaç Türklerin kendi ana dilinde ve kültürüne uygun hizmet görmesinin önemine vurgu yapılıyor. Proje Yurt Dışı Türkler ve Akraba Toplulukları tarafından da destekleniyor.

Maastricht üniversitesinden Prof. Dr. Leonie Cornips ve Meertens Ensütüsü’nden kültürel antropolog Jolien Makkinga şive ve ağzı ile kendi anadilini konuşabilmenin yaşlıların refah ve sağlığı üzerindeki olumlu etkileri olduğunu vurguluyor. Zira yaptıkları araştırmalardan yola çıkan Stichting Laudıo Twents ve ekibi, Lımburgs gibi başka lehçe ve ağızlarda da benzeri hikaye ses dolapları geliştirmişler.

İnsanlar yaşlandıkça halk arasında bunaklık olarak bilinen demans hastalıklarına yakalanma oranı giderek artıyor. İstatistiklere göre yaşı 85’ı bulan birisinin demans hastalığına yakalanma oranı % 50. 

Bilim insanları yaşlıların, kendi anadillerinde ve özellikle çocukluk yıllarında öğrendikleri lehçe ve şiveye dönüş eğiliminde olduklarını gözlemliyorlar. Yaşlılar yeni taze bilgileri hafızaya almada güçlük çekerken gençlik ve çocukluk yıllarına ait eşya ve hatıraları en ince ayrıntısına kadar hatırlıyor ve hatıralarını tekrar tekrar paylaşmak istiyorlar.

Müze tadında bir odaya girildiğinde ziyaretçiler eski klasik mobilyalar içerisinde teknolojik imkânlar kullanılarak anlatılan hatıraların, temaların, uygun tematik dekor ve tasarımlarına yer verilen zaman tüneline giriyorlar.

Ziyaretçıler  tek tek açtıkları  dolaplar içerisinde ve Kayseri ağzı ile konuşan Meral Teyze’nin kendi sesi ile hatıralarını dinleyebiliyorlar; Bu hatıralar, zaman zaman yaşlı Türklerin 60 yıl önceki ilk anıları olabileceği gibi huzur evinde doktorlarla diyaloğu da olabiliyor. 

“Meral Teyze,  dil ve ev yaşantısını anlatan bir ses dolabıdır.

Meral Teyze durumundan dolayı taşınmak zorunda kaldı. Yeni bir oda, yeni komşular, hemşireler, mutfak personeli ve yöneticilerle karşılaştı. Artık kendisi için yemek yapmak zorunda değil –şükür ki- hoşlanmadıĝı bulaşıkları da yıkanıyor, üstelik bulaşık yıkamakdan da pek zevk almazdı ama yine de insan yeni evine, yeni hayatına nasıl alıșır?

Bu odayı Stichting Laudio Vakfı sizin için özel olarak dekore etti. Şimdi tam anlamıyla bir Türk ses dolabının içine giriyorsunuz.

Kapıyı kim açarsa açsın kendi evinde, kendi ana dilinde konuşan Meral Teyzenin sesini duyacak. 

Meral Teyze adına hepiniz hoş geldiniz.”

Böylesi önemli bir çalışmanın sonuçlarını kitap olarak sunmak yerine sesli bir materyal ile anlatım tercih edildi. 

Böylece bu araştırmayı Meral Teyze’ye tercüme eden Stichting Laudio Vakfı ile işbirliği ortaya çıktı. Meral Teyze, Twente’den Marie, Brabant’dan Miet ve Limburg’dan Mia’nın Türk kız kardeşi.

Yaşlı bakım merkezlerinde yaşayanlarla yapılan görüşmeler, araştırmanın ve dolayısıyla Meral Teyze Ses Dolabı`nın da temelini oluşturuyor. 

Örneğin Türkçe, Twents ya da Tilburg lehçe veya ağızla yetişmiş olmanız fark etmez, -özellikle yaşlandığınızda- ana diliniz sizin için önemli bir dayanağıdır.