Ayçiçeğine karşı mucize bitki ASPİR!

Kayseri aspir ekiminde Türkiye’de ilk 5’te yer alırken, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından tohum ve arazi desteği sağlanıyor. Güzel görüntüsü nedeniyle bir süs bitkisi olan Aspir bitkisinin tohumları yağ, gövdesi ise hayvanlar için yem olarak kullanılıyor. Kıraç topraklarda yetişen aspir ayrıca ilaçlarda, kozmetik ürünlerde kullanılırken, yemeklik yağ ve boya maddesi olarak da tüketiliyor.

 Türkiye’de aspir ekimi ve yağ üretiminde ilk 3’e girmeye aday olan Kayseri’de 2021 yılında Bitkisel Üretimin Geliştirilmesi ve Artırılması Projesi kapsamında, çiftçilere 83 ton aspir tohumu dağıtılarak,  yaklaşık 17 bin dekar alanda ekimi gerçekleştirildi. 2020 yılında Kayseri’nin tamamında yaklaşık 4 bin dekarlık bir alanda aspir ekilimi yapılırken; bu rakamın 20 bin dekarın üzerine çıkması Kayseri bölgesindeki Aspir ekiminde hızlı bir artışın olduğunu bizlere gösteriyor.

ASPİR FUKARA ÇOCUĞU

Aspir bitkisinin yetişme alanları hakkında bilgi veren Tarım ve Orman İl Müdürü Mustafa Şahin, aspirin Kayseri’nin kurak alanlarında yetiştirildiğini dile getirerek “Aspir Anadolu'nun fakir toprakları için aranıp da bulunamayacak bir nimet. Özellikle İç Anadolu Bölgesi için söylüyorum. Anadolu'nun fakir topraklarının cömert evladı gibi aslında. Aspir fukara çocuğu yani. Tabiri caizse o peynir ekmek ile de durumu idare eder. Çünkü herhangi bir masraf yapmadan, dekara 4- 4,5 kilogram kullanıyorsunuz. Lütfederseniz çok az da olsa biraz gübre verirsiniz. Ondan sonrasında ilaçlaması neredeyse yok. Kendi kendine büyüyen bir bitki” diye konuştu.

KAYSERİ 650 TON YAĞ ÜRETTİ

Kayseri özeline bakıldığında Kayseri'de 2020 yılındaki üretim ile 2021 yılı arasında rakamsal olarak yüksek fark var. Tarım Bakanlığı desteği ile 650 ton sadece Kayseri’de yağ üretildiğini vurgulayan Şahin, “ İç Anadolu'nun ortasında, kıraç alanlarının yoğun olduğu bir şehirde 650 ton bu ülkeye yağ kazandırmış olması bir başarıdır bence. 650 ton yağı Kayseri üretti. Bunun bir kısmını insanlar kendi evlerinde tükettiler. Bir kısmını da Kayseri'deki üretim izni olan işletmeler ambalajlayıp, paketleyip, etiketleyip hem iç piyasada hem de dışarıya gönderdiler. Geçtiğimiz yıl 80 tonla başlamıştık biz projemize,  bu sene daha fazlasını bakanlıktan talep ettik.” şeklinde konuştu.

ASPİR; YÜZDE 100 YERLİ VE MİLLİ

Tarım ve Orman Bakanlığı katkılarıyla geçen yıl yalnızca 1,5 TL’ye tohumu ekildi. Fiyatı sürekli artan ve hammaddesinin yüzde 75’i yurt dışından getirilen ayçiçek yağına karşı yüzde 100 yerli ve milli aspir yağı ayrıca, protein açısından oldukça yüksek olduğu için gövde kısmı da hayvanlar için yem olarak kullanılıyor. Ayrıca yaşanan kuraklık nedeniyle ayçiçeği rekoltesinin düşmesi de daha çok dışa bağımlılık ve ayçiçeği yağındaki fahiş fiyat artışlarına neden oluyor.

KIZARTMALARDA EN AZ 25 KEZ KULLANILABİLİYOR

Aspir yağının kızartmalarda en az 25 kez kullanılabildiğini ifade eden Mustafa Şahin,  “Aspir yağı her halükarda sanayide de kullanılabilecek yağlardan bir tanesidir. Çünkü kızartmada kullanıldığında özellikle yanma oranı diğerlerine göre çok daha az. Dolayısıyla birden fazla kez kullanılmasında hiçbir problem yok.” diye konuştu.  Şahin, uluslararası hazır gıda markalarında üretilen kızartılmış yiyeceklerinde aspir yağı ve türevleri ile yapıldığına dikkat çekti. Çünkü aspir yağı ile özellikle endüstriyel kızartmalardaki gibi, uluslararası markaların fast food zincirlerindeki o çıtırtıyı yeme lezzetini yakalıyorsunuz.

DEPOLANMASI DA KOLAY!

Aspir yağının depolanması ile ilgi de bilgi veren Şahin, “Her ürünün depolanmasında belli bir nem ve ısı vardır. Eğer siz adî depolarda bunu tutacaksanız 5 aya kadar saklayabilirsiniz. Ancak modern depolarda tutacaksanız onun süresi uzayacaktır. Zaten aspirin iyi tarafı şudur ki, depoda tohum olarak bekletmenizin bir anlamı yok. Direkt makineler hareket ettiği anda yağı sıkıp posasını, küspesini atıyorlar.” Aynı zamanda aspir ekstra teknoloji maliyeti de istemiyor. Buğday ve arpa gibi ürünlerin ekiminde ve hasatında kullanılan teknolojik aletler ile tarladan toplanabiliyor.

TOHUMUN DA YÜZDE 75’Nİ DEVLET KARŞILIYOR

Aspirin atıl arazilerin tarıma kazandırılması bakımından da önemli olduğunun altını çizen Şahin, konuşmasına şu şekilde devam etti:

“Bu yıl atıl ve kullanılamayacak durumda olan ya da vatandaşın kullanmadığı biraz taşlı, zayıf, bayır alanların tamamında aspir ekildi. Öyle ya da böyle üretime o alanlar kazandırıldı. Hedef bundan sonrasında temizlenebilir, kullanılabilir, ekilip dikilebilir ne kadar alanımız varsa ekmek. Pandemi bize gösterdi ki vazgeçemediğimiz tek şey gıda. Atıl ya da hazine arazilerinde vatandaş Milli Emlak’a başvurduğu takdirde 3 yıl ücretsiz toprağı işleme hakkına sahip oluyor. Tohumun da yüzde 75’ni devlet karşılıyor.”

CİVAR İLLERE DE ÖRNEK OLDU

Kayseri’de aspirin ekim alanları da değinen Şahin, şu şekilde devam etti:

“Kayseri’de en çok aspir Pınarbaşı tarafına ekiliyor, yine Bünyan ve Kocasinan’da da aspir ekilen araziler çoğunlukta.  Aspirin, bu bölgede arttırılması, civar ilerimize de örnek oldu.  Kayseri içerisinde gezdiğimde Felahiye üzerinden, Yozgat istikametine gittiğiniz zaman Kayseri'nin bir ucundan diğer ucuna kadar; Uzunyayla'ya kadar her tarafta aspir ekildiğini gördük. Bu bizim için gerçekten çok büyük bir keyifti. Bir başka husus da birilerinin dikkatini çekti aspir. Karadeniz bölgesindeki bir yağ firmasıyla, Afyon'daki bir yağ firması bu bölgede ‘bize aspir üretin, biz sizin aspirinizi alalım’ demeye başladılar.”

100 KİLO ASPİR TOHUMUNDAN 25 LİTRE YAĞ ALINIYOR

Ayçiçek yağı ve aspir yağı arasındaki benzerlikler ise neredeyse aynı. Bugüne kadar tüketim alışkanlıkları ayçiçek yağına doğru evrilmiş. Ayçiçeği sadece Trakya bölgesi üretiliyor. Bu nedenle de hammaddenin yüzde 75’i yurt dışından ithal elde ediliyor. Bu da temel tüketim maddesi olan bir ürün de bile dışa bağımlılığa neden oluyor. Tamamen yerli ve milli olan aspirde ise, 100 kilo aspir tohumundan yaklaşık 25 litre yağ alınıyor.

ÜRETİCİSİ NE DİYOR?

NEDEN YURT DIŞINDAN ALALIM?

Aspir yağı üreticisi Onur Özşahin, 15 yıldır aspir ekimini, 10 yıldır da işletmelerinde yağ yaptıklarını belirtti. Özşahin,  neden, aspir yağı üretimi yaptıklarını ise, “Türkiye'deki yağ ihtiyacının yüzde 75’inin yurt dışından ithal edildiğini biliyorum. Yerli ürün olarak kendi topraklarımızda yetişip, kendi ülkemizin ihtiyacını karşılayacak bir zenginliğimiz var elimizde. Neden yurt dışından alalım? Bu konuda elimizden ne gelir,  ne kadar katkı sağlayabiliriz diye düşününce aspir ile tanıştık. O amaçla bu işe girdik” diyerek anlattı.

MARKETLER DE ASPİR YAĞINI GÖRMENİZ İMKÂNSIZ

Marketler de aspir yağını görmeniz imkânsız diyen Özşahin, “ İç Anadolu genelinden ben hala aspir alıyorum. Kim satıyorum dediyse bütün çiftçiden aspir almaya çalıştım. Hala arıyorum, bulamıyorum. Ham maddede ürün sıkıntısı olduğu için büyük marketlerle anlaşmaya giremiyorum. Her bir şubesine tonlarca yağ çekip, birkaç ay verip de geriye kalan 8-10 ayda aspir yağı bitti dedirtmemek için çok büyük marketlere girmiyoruz.  Ama mahalle esnafı tarzında küçük bakkallar, ilçelerde, köylerde satıp vatandaşa daha çok hitap eden küçük dükkânlara satıyoruz” diye konuştu. 

Aspir yağına talebin her geçen gün daha da arttığını anımsatan Özşahin, konuşmasını şu şekilde sürdürdü:

“Her geçen gün halk tarafından benimseniyor. Hiç kullanmayanlar denemek istiyor. Deneyenler sürekli kullanmak istiyor. Sağlığını düşünen insanlar aspir yağından vazgeçemiyor”

Aspir nedir?

Aspir, kuraklığa dayanıklı, yazlık karakterde ve ortalama 110-140 gün arasında yetişebilen tek yıllık bir uzun gün yağ bitkisidir. Aspir, genellikle 80–100 cm arasında boylanabilir, dikenli ve dikensiz formları vardır. Dikenli formları dikensizlere göre daha fazla yağ içerir. Aspirin 4 çeşidi bilinmektedir;

Bunlardan Yenice (kırmızı) ve Dinçer (turuncu) dikensiz,

Remzibey (sarı) ve Balcı (sarı) çeşitleri dikenlidir.

Dikensizlerde yağ oranı % 25-28, Dikenlilerde ise %30-40 arasındadır. Yağ tipi Oleik ve linoleik tir.

Sarı, beyaz, krem, kırmızı ve turuncu gibi değişik renklerde çiçeklere sahiptir. Yaklaşık 2.5–3.0 m derinlere gidebilen bir kazık kök sistemine sahiptir. Tohumları, beyaz, kahverengi ve üzerinde koyu çizgiler bulunan beyaz taneler şeklindedir. Dallanan ve her dalın ucunda içerisinde tohumları bulunan küçük tablalar oluşturur.

Renkli çiçekleri (petaller) gıda ve kumaş boyasında kullanılır. Tohumlarında % 30-45 arasında yağ bulunur ve yemeklik yağ olarak kullanılır. Yağı, sabun, boya, vernik, cila olarak kullanıldığı gibi, Linoleik asit içerdiğinden yemeklik yağ kalitesi yüksektir. Ayrıca yağı biyoyakıt olarak kullanılabilir,[1] küspesi ise hayvan yemi olarak kullanılır (küspesinde ortalama % 25 protein vardır). Güneydoğu anadolu bölgesinde ise pilavlara tat vermek için kullanılır.

Aspir güvercin yemi olarak da çok değerlidir.

>>Dilek BAYRAM