Dünyaca Ünlü Bünyan Halısı Teknolojiye Yenildi! Artık Kimse Dokumuyor...
Kaliteli ipliği ve zarif desenleriyle yüzyıllardır evleri süsleyen Dünyaca ünlü el dokuması Bünyan halısı, teknolojiyle olan savaşını kaybetmek üzere. Yıllar önce ilçe halkının en büyük geçim kaynağı olan halı dokumacılığı, artık çoğu kimse tarafından tercih edilmeyince Bünyan halısı marka değerini yitirmeye başladı. Ayrıntılar Kayseri Anadolu Haber'in bülteninde…
Kayseri’nin Bünyan ilçesi, adını sadece Türkiye'ye değil dünyaya el dokuması halıları ile duyurmuş olan bir ilçedir. İnce ve zarif desenleri, kaliteli ipliği ve birbirlerine uyum sağlayan desenleri ile Bünyan Halısı Türk Halıcılığının en önemli temsilcisi olarak kabul edilirken, yerli ve yabancı turistlerin de yüksek miktarda paralar ödeyerek satın aldığı ürünler arasında yer almaktaydı.
Yıllar önce ilçede hemen her evde bir halı tezgahı ve halı dokuyan kadınlar bulunurken, bu sayı son yıllarda azalma eğilimine girdi. İlçenin en önemli geçim kaynağı el dokuması halıcılık olarak ön plana çıkarken, makine dokuması halıların maliyet ve zaman olarak daha uygun olması, bu sektöre de darbe vurdu. Bünyan köy ve kasabalarında yoğunlukla işlenen dokumacılık bir dönem çoğu ailenin geçim kaynağı niteliğindeyken, günümüzde fazla geliri olmadığı için ve köyden kente göç nedeniyle üretimi büyük oranda azaldı. Bünyan Belediyesi, dokumacılığı ayakta tutmak ve yeni kuşaklara dokumacılığı aktarmak için çeşitli projeler gerçekleştirse de, Bünyan halıcılığının her geçen gün marka değerini yitirdiği görülüyor.
Bünyan Halılarının Tarihçesi:
Bünyan halıcılığının kökenleri Orta Asya'ya dayanır. Bünyan’a Türklerin kesin olarak hangi tarihlerde geldikleri bilinmemektedir. Ancak Bünyan’da Kuman ( Kıpçak ), Hazar, Saka ve Uz Türklerine ait yer adları 1071 yılından çok daha önceleri bu bölgeye Türklerin yerleştiklerini göstermektedir. ( Saka, Erek, Sıvgın Bünyan’da köy adı; Uz, Tortin Bünyan’da mevki adıdır. ) Bu bölge 1071 Malazgirt zaferinden sonra 1086 yılında Mehmet Gümüştekin Gazi tarafından fethedilip Danışmentli Beyliğine bağlanmış ve Türkleştirilmiştir.
Bünyan Halılarının Özellikleri:
Bünyan halılarında zemin iki kısımdan ibarettir. Birinci kısım kenar suların ve kolonların bulunduğu alan, ikinci kısım ise iç mekândır. Her iki kısım arasında da bir uyum mevcuttur. Halılarda kullanılan bordürler yer ve bölgeler itibariyle farklılıklar gösterir. Bazı bölgelerde bordürler üç sıra iken bazı bölgelerde 7–8 sıra olmaktadır. Bünyan halıcılığının temeli Orta Asya kökenli olup Anadolu’daki zaman içerisindeki kültürel, ekonomik, sosyal yapıdaki değişmelerin zorlaması ile gelişim evresini tamamlamıştır. 1908–1909 yıllarından itibaren Bünyan halılarında malzeme olarak suni boyalarla boyanmış fabrikasyon yün ipliğiyle pamuk ipliği kullanılmaya başlanmıştır.
Bu dönem halılarında kullanılan motifler genelde düzenleme olarak ifade edilen geometrik esaslı motiflerdir. Birden fazla motifte düzenleme, çubuklu düzenleme, atlamalı düzenleme, geçişli düzenleme ve merkeze toplanan düzenlemelerdir. Aynı zamanda bir motifin tekrarından oluşan düzenlemelerde vardır. Bu dönemde dokunan halıları dört grupta toplamak mümkündür. 1- İpi elden yapılıp tabii boyalarla boyanan iplerden dokunan halılar 2- Sentetik boyalarla boyanmış Manchester yün ipinden yapılan halılar 3- Boyasız koyun yününden yapılan halılar ( Paturel ve Anakara ) 4- Bursa ipeğinden yapılan halılar ( İpek halılar ) Bünyan halılarında genelde standart ölçüler hâkimdir. ( Boy enin 1,5 katı olmaktadır ) Ebatlarına göre halılar değişik isimler almaktadırlar. 60 cm x 90 cm Yastık 90 cm x 130 cm Arşın çeyrek 120 cm x 180 cm Seccade ( 500 lük ) 120 cm x 225 cm Karyola ( 600 lük ) 2 m x 3 m Kelle ( 700 lük ) 6 m² den 12 m² ye kadar olan halılara taban halısı ismi verilir. Motif çeşidi bakımından Bünyan halıları 3 grupta toplanır. a) Çiçekli : 1. İnce çiçekli ( empirme ) 2. İri çiçekli ( Bademli ve Farahan ) gibi isimlerdir. b) Geometrik motifli: Kazak ( Sandıklı ) Şirvan, Buhara Ladik gibi eski tarihi motifler bulundukları şehrin isimlerini almışlardır. c) Göbekli: Kazan Lalezar, Hayali Üzümlü gibi çeşitli isimler alırlar. Bünyan halılarının cm² sinde ortalama 16-30 ilmek bulunmaktadır. Halının cm² sinde ilmek sayısı ne kadar fazla olursa kalitesi o nispette iyi olur. Halı iplerinde numara yükseldikçe 2,5 – 3,75 nım ip incelir. Cm² de 16 ilmek (Düğüm) olan halılara 20 nim çözgü, cm² de 30 ilmek olan halılara da 30 nm çözgü kullanılır.
(KAYNAK: Bünyan Belediyesi)
