Lise döneminde dikkat edilmesi gerekenler…

2023-2024 eğitim öğretim yılı lise öğrencileri için 11 Eylül 2023 Pazartesi günü başlıyor. Okulların açılmasıyla birlikte ebeveynlerin nelere dikkat etmesi gerektiğini, Forte Psikoloji ve Danışmanlık Merkezi Kurucusu Semih Erülgen ile konuştuk. Detaylar Kayseri Anadolu Haber'de...

-Lise dönemi hakkında düşünceleriniz nelerdir?

Lise dönemi öğrencilerin bundan sonraki hayatlarına yön veren son derece önemli bir dönemdir. Nasıl anaokulu ve ilkokul öğrencileri için bir uyum süreci varsa lise öğrencileri açısından da uyum süreci yaşanmaktadır. Tatilde uyku düzeni bozuklukları, zamanı verimli kullanmama gibi hususlar lise öğrencilerinin de okulların açılması ile ilk haftalarda sıkıntılar yaşamaktalar.

Bu süreç aynı zamanda ergenlik dönemidir. Ergenlik sorunları bu dönemde bireyin üzerindeki duygusal baskıyı arttırmaktadır. Bireylerin bu dönemde henüz öncelikleri anı yaşamak, eğlenmek, arkadaşlarıyla zaman geçirmek, mutlu olmaktır fakat bu dönemde onlardan beklenen geleceklerine yönelik adımlar atmasıdır.

Bu sorumluluğa fiziksel ve hormonal değişimin yanında duygusal ve bilişsel gelişimde eklenmektedir. Bu dönem gelişimsel anlamda çocukluğa veda edilerek yetişkinliğe adım atılması demektir. Bu değişim ve gelişim ile gençlerin üzerindeki baskıda artmaktadır. Bireyler bu dönemde artık çocukluktan kurtulmak istese de yetişkin sorumluluklarını üstlenmeye henüz hazır olmayabilir. Bu dönemde aile ilişkileri oldukça önem taşımaktadır.

-Bu dönemde ebeveynlerin hangi davranışları gençleri uzaklaştırır?

 Aileler bu dönemde bazen sözel olarak bazen sözel olmayan ifadelerle gençlere yönelik beklentilerini ve kaygılarını yansıttıkları için ebeveynlerle ya da aile bireyleriyle çatışmalar açığa çıkabilir. Bu dönem gençlerin sosyal destek ve arkadaşlık ilişkileri yaşamlarında önemli bir yer tutabilir. Yanlış ebeveyn tutumları, aile içi negatif iletişim, cezalandırma, katı kurallar gibi davranışlar aileden uzaklaşmalarına neden olabilmektedir. Tabi ki burada şunu belirtmek isterim çocuklarımızın arkadaşları ile tanışmak kimlerle iletişim halinde olduğunu bilmek önemli, iyi bir arkadaş seçimi ileriki yıllarda da meslek seçimi gibi hayatın birçok alanında etkili faktör oluşturmaktadır.

-Bu dönemde öğrencilerin akademik başarısızlık nedenleri nedir? Nasıl yol almak gerekir?

Lise eğitimi ergenliğin yoğun yaşandığı bir dönemdir. Aile bireylerinin yapıcı konuşmamaları sürekli eleştiriye maruz kalmaları veya okulda öğretmenleri tarafından olumsuz cümlelere maruz kalmaları akademik başarısızlığı getirebilir.

Bunların yanında tatil dolayısıyla yoğun teknoloji kullanımı da öğrencilerimizin dikkat ve odaklanma noktalarında sıkıntılar yaşattığı için başarısızlığı da beraberinde getirmektedir.

Okullar açıldıktan sonra artık teknoloji kullanımlarını minimum seviyeye getirmek ve teknolojiyi yararlı kullanmak gerekir. 

Bunun yanında planlı ve programlı çalışmamak ders çalışmaya zamanı yeterince ayırmamak da başarısızlığın sebepleri arasında yer almaktadır. Burada şu hususu da belirtmek isterim öğrencilerimizin uyku ve beslenme sorunları da planlı ve programlı çalışmanın bir parçasıdır özellikle tatilde bozulan düzenin okullar açılmadan 1 hafta öncesinde tedbirinin alınması okullar açıldığında daha hızlı adapte olmalarını sağlayacaktır.

Özellikle 9.sınıf 10.sınıf ve 11.sınıf öğrencilerinin mutlaka bol kitap okumaları gerekmektedir. Üniversite sınavında başarılı olmak için okuma hızımızın, anlama ve yorum yapma kabiliyetimizin artması gerekmektedir. Bunun en doğru başlangıç noktası bol kitap okumaktan geçiyor.

Okulda veya kurslarda anlatılan derslere mutlaka önceden hazırlıklı gitmek anlatılan konuları tekrar etmek bilgilerin kalıcı olması noktasında büyük önem taşıyor. Sonrasında bol soru çözerek pekiştirmek gerekir.

9.sınıf, 10.sınıf, 11.sınıfta öğrenim gören öğrencilerin anlatılan konuları yeteri kadar tekrar edip soru çözdüklerinde 12.sınıfa geldiklerinde sınav hazırlığı hususunda çok ciddi mesafe alındığını unutmamak ve bu doğrultuda planlama yapmak gerekir. 

-Ebeveynlere bu dönemde neler önerirsiniz?

En başında da ifade ettiğimiz gibi bu dönem birçok açıdan zor bir dönemdir. Bu dönemde aile bireyleri ile lise dönemindeki gencimiz arasında fikirler, beklentiler ve talepler ayrışabilir. Gençler bu dönemde çocukluğa ait kuralları, sınırları genişletmek isteyebilir. Aile bireylerinin bu ihtiyaçlara nasıl cevap verdiği ilişkinin gidişatını belirleyecektir.

Ebeveynlerin kaygılarının artması, kontrol etme çabası hatalı tutumlar sergilemesine neden olabilir.  Aynı zamanda yine bu dönemde çok karşılaştığım ailenin yüksek akademik beklentisi, mükemmeliyetçi yapısı, sürekli kontrol ihtiyacı ilişkilerinin zarar görmesine neden olabilir. 

Bu dönemde gençler aile bireylerinin koşulsuz sevgisine ve desteğine ihtiyaç duyuyorlar. Bu dönemde ebeveynlerin ve aile bireylerinin bu yeni adım atılan yetişkinlik döneminde gence rol model oluşturması oldukça önemlidir. Sorunlara nasıl yaklaşılır, problemler nasıl çözülür, sağlıklı iletişim nasıldır bu gibi konularda gencin rol modele ihtiyacı vardır. Yine bu dönemde gençlerin ebeveynleri ve aile bireyleri ile soru ve sorunlarını konuşabiliyor olması oldukça önemlidir. Gerektiği durumlarda ebeveyn danışmalığı almak çocuklarında aileleri ile mutlu ve huzurlu ortam oluşturmaları açından önemli bir adım olacaktır.

-Lise döneminde bu yıl sınava hazırlanan gençler meslek seçiminde nelere dikkat etmeliler?

Gençler meslek seçimi yapmadan önce mutlaka kendini keşfetmelidir. Bunun en iyi yolu lise döneminde ‘’benim için en iyisini okulum, öğretmenim ya da ailem bilir’’ demek yerine kendini tanımalarıdır. Bu doğrultuda bol araştırma yapmak kendisini yakın hissettiği meslek erbapları ile iletişim kurmak doğru bir adım olacaktır.

-Aileler ve gençler bir türlü akademik başarıyı yükseltemiyorsa ne yapmalıdır? 

Aslında en başından ifade ettiğimiz lise döneminin önemini anlatırken sıklıkla ergenlik dönemine değindik dolayısıyla burada birbiri ile bağlantılı önemli noktalar bulunuyor. Ergenlik döneminde yaşanan sorunlar akademik başarıyı düşünüyorsa, dikkat ve odaklanma husunda sıkıntılar yaşanıyorsa mutlaka uzmanlardan destek alınmalıdır. Başarısızlığın sebepleri nedir? veya istenilen performansa ulaşılamıyorsa bunların kaynağı nedir? Hem psikolojik destek ihtiyacını hemde akademik süreçte danışmanlık ihtiyacını göz önünde bulundurmak yararlı olacaktır. 

-Lise döneminde okula devam etmek istemeyen lise öğrencileri de var. Nedenleri nedir?

Burada önemli bir nokta var. Öğretmenlerin ya da ebeveynlerin bunun ergenlik döneminin getirdiği normal bir direniş mi yoksa okula gitmekten kaçınıyor mu iyi analiz etmeleri gerekiyor. Bunu ayırt edebilmek için; okuldan kaçındığı sürenin uzunluğu, okula gitme konusunda üzüntüsü ve kaygısının seviyesi, okula direncinin kuvveti ve bunun sonucunda aile hayatında ya da kendi hayatında bozulmalar olup olmadığı gözlemlenmelidir.

Bu durumun çeşitli sebepleri olabilir. Kaygı, zorbalık, aile sorunları, akademik yetersizlik, öğretmenlerle zor ilişkiler gibi birçok neden sayabiliriz.

-Bu durumu yaşayan ebeveynlere ne önerirsiniz?

Okula gitmeyi reddeden bir öğrencinin ebeveyniyseniz, soruna önemle ve dikkatle yaklaşmalısınız. Şefkat, anlayış ve etkin dinlemenin çok önemli olduğunu hatırlatmak isterim. Bu süreçte yapılması gereken ilk şey; sorunu anlamak ve sorunun kök nedenini bulmaktır. Sebep anlaşıldıktan sonra okul, aile ve gençlerin okuldan kaçınmasına yönelik çözümler aranmalıdır. Bu konuda da bir psikolog desteği almak gerekebilir.

Bütün öğretmen ve öğrencilere başarılı bir eğitim öğretim yılı olmasını diliyorum.